Böğrek Nasıl Yazılır TDK?
Hepimizin hayatında bazen unutulmaz anlar vardır, o anlar bir kelimenin yanlış yazılmasından ibaret olsa bile. Mesela çocukken annemin mutfakta yemek yaparken börek tarifi verirken söyledikleri… “Böğrek, Böğrek, öyle yazılır!” derdi, ama ben o zamanlar anlamazdım. Gecenin bir yarısı bilgisayarımdan, TDK’den (Türk Dil Kurumu) doğru yazılışı kontrol etmeyi akıl edene kadar, hep kafamda bir muamma olarak kalmıştı.
Böğrek ya da Börek?
Bir gün, bir arkadaşımın “Böğrek” diye yazdığı bir yazıya denk geldim. İlk başta espri yaparak, “Abi ne yazıyorsun, börek değil, böğrek yazılır!” dedim. O da bana bakarak “Yok, ya, TDK’de öyle yazıyor” dedi. Gözlerim neredeyse fırlayacak şekilde “Gerçekten mi?” dedim. Ama o da haklıydı; araştırmak farz oldu.
Türk Dil Kurumu, yani TDK, dilimize dair her şeyi düzenleyen yer. Hani, kelimelerin doğru yazılışını öğrenmek, deyimlerin anlamını doğru kavrayabilmek için oraya başvururuz ya. O yüzden ben de hemen TDK’nin web sitesine girdim ve baktım… Beklediğimin tam tersi çıktı. Börek doğru yazım, “böğrek” diye bir şey yok! Ama işte hayatın ironisi burada başlıyordu, çünkü bu yanlış yazılış, halk arasında o kadar yaygın olmuş ki, her tarafta “Böğrek” diyen insanlarla karşılaşmak neredeyse normal hale gelmişti.
TDK’nin Verileriyle Böğrek Mi, Börek Mi?
Türkçe kelimeler, zaman içinde halk arasında yanlış biçimlerde kullanılabiliyor. Mesela, “börek” kelimesi halk arasında bazı yerlerde “böğrek” şeklinde yanlış kullanılıyor. Hatta istatistiklere göre, yanlış kullanım oranı %13 civarlarında. Yani her 10 kişiden 1’i bu hatayı yapıyor! TDK, kelimelerin doğru yazılışını ve kullanımını önerse de, halkın dilinde bazen bu tür değişiklikler oluyor ve bunlar bazen de dilin evrimini oluşturuyor.
Bir dilin gelişimi ve doğru kullanımı, toplumun dil alışkanlıklarına da bağlı. Hangi kelimenin doğru olduğunu öğrenmek için TDK’ye başvuruyoruz, ama bazen bu yanlışlar o kadar halkla iç içe giriyor ki, deyim yerindeyse dilin “yolunu şaşırtıyorlar.” Bunu gözlemlerken, bana her zaman şu soru aklıma gelir: “Acaba dil, insanlar gibi gelişen ve değişen bir varlık mı?”
Çocukluk Anılarımda Böğrek
Çocukken annemle birlikte pazara giderken, börek yapmak için aldığımız malzemelerin arasında sık sık kaybolan bir şey vardı: “Böğrek” diye söylendiğinde o hep “Börek” diye düzeltilirdi. Ama işte, o ‘böğrek’ sözcüğü de bir şekilde içime işlemişti. Ve o dönemde, pazarda her börek alan kadının o kelimeyi “Böğrek” diye telaffuz etmesi bende tam tersi bir etki bırakmıştı. Biraz eğlenceli ve mizahi bir hava da katıyordu bu kelimeye.
Ve sonra yıllar geçtikçe, büyüdüm. Artık ekonomi okudum, iş hayatına atıldım, fakat dil ve kelimeler hep ilgimi çekti. Yine de, “böğrek” kelimesinin neden halk arasında bu kadar yaygın kullanıldığını bir türlü çözemedim. İnsanlar çok doğru bildikleri yanlışlara sahipti ve bu benim gibi veri düşkünü birini fazlasıyla düşündürüyordu.
Neden Yanlış Yazılıyor?
Halk arasında bazı kelimeler, yanlış telafuz edilse de bir şekilde yerleşiyor. “Böğrek” meselesi de buna örnek. Börek kelimesinin sonundaki “e” harfi halk arasında zamanla “ö” şeklinde telaffuz edilmeye başlanmış. Bu yanlış telaffuz da yanlış yazılışları doğuruyor. İlginçtir ki, halk arasında yanlış kullanılan bu tür kelimeler, her ne kadar resmi yazım kurallarına aykırı olsa da, o kadar sık duyuluyor ki, insanlar bazen yanlış olduğunu bile unutur hale geliyorlar.
Bu yanlış kullanım o kadar yerleşmiş ki, yerel gazetelerde, sosyal medyada, hatta bazı yemek tariflerinde dahi “böğrek” ifadesi kullanılabiliyor. Böreklerin içi ve şekli ne kadar lezizse, kelimenin yanlış yazımı da bir o kadar dikkat çekici oluyor. Yani, bir bakıma dilin “yanlış” kullanan bir versiyonunun yaratılmasına tanık oluyoruz.
Sonuç Olarak
Böğrek kelimesinin doğru yazımı, Türk Dil Kurumu’na göre kesinlikle “börek”tir. Ancak insanların dildeki yanlış kullanımları, bu kelimenin halk arasında farklı yazım şekilleriyle karşılaşılmasına neden oluyor. Elbette bu tür yanlışlar dilin evrimini de etkileyebilir, ama dilin doğru kullanımı için TDK’nin önerdiği yazım kurallarına uymak her zaman en sağlıklısı olacaktır. Bu durumda, hem doğru hem de halkın dilinde sıkça karşılaştığımız yanlışları göz önünde bulundurarak, dildeki güzellikleri ve kırılganlıkları daha iyi anlayabiliyoruz.
Günümüzde dil, tıpkı yaşam gibi sürekli değişiyor. Ama doğruyu bulmak, onun kaybolmasına engel olmak için bizler de bir adım atmalı, doğru kelimeleri kullanmaya özen göstermeliyiz.